تسمه چیست؟

انواع تسمه از نظر جنس

به‌طور کلی تسمه‌ها از نظر جنس به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

تسمه فلزی

• دارای مقاومت کششی بسیار بالا
• مناسب برای بسته‌بندی و مهار لوله‌ها، صفحات فلزی، آلومینیوم، مس و…
• مناسب محیط‌هایی با بارهای سنگین و شرایط سخت کاری

تسمه غیرفلزی (پلیمری و پلاستیکی)

• وزن کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر
• استفاده در بسته‌بندی کاغذ، مصالح ساختمانی و کالاهای عمومی
• مناسب برای کاربردهایی که نیاز به محافظت بیشتر سطح قطعه وجود دارد

انواع تسمه صنعتی از نظر شکل و ساختار

در طراحی تسمه‌ها، پارامترهایی مانند میزان انعطاف، اصطکاک و توان کششی متفاوت است و هر مدل برای شرایط خاصی طراحی شده است.

تسمه تخت

• مناسب فواصل طولانی بین شفت‌ها
• استفاده در سیستم‌هایی که نیاز به سرعت بالا و سطح تماس بیشتر دارند

تسمه گرد

• برای سیستم‌های کوچک و کم‌قدرت
• زمانی استفاده می‌شود که نیاز به انتقال نیروی زیاد نباشد

تسمه ذوزنقه‌ای یا V شکل

این نوع تسمه برای انتقال قدرت بالا و در مسیرهای بزرگ کاربرد دارد.

مزایای تسمه V شکل

• ضد الکتریسیته ساکن
• توان بالا در انتقال نیرو
• مقاومت خوب در برابر روغن و حرارت

زیرگروه‌های تسمه V شکل

• تسمه‌های ذوزنقه‌ای مخصوص
• تسمه‌های ذوزنقه‌ای روکش‌دار

تسمه چندشیار (چندخطی)

• با کنار هم قرار دادن چند تسمه ذوزنقه‌ای ساخته می‌شود
• مناسب برای انتقال نیروی بسیار زیاد در سیستم‌های بزرگ
• نمونه رایج آن، تسمه چندخطی ساده است که از اتصال چند تسمه تک با یک نوار مشترک تشکیل می‌شود.

مزایای تسمه چندشیار

• ضد الکتریسیته ساکن
• جذب مناسب شوک‌های ضربه‌ای
• توزیع یکنواخت قدرت در تمام طول تسمه
• کشش یکنواخت و عدم جلو و عقب افتادگی تسمه‌ها نسبت به هم
• مقاومت خوب در برابر حرارت و روغن
• کاربرد در صنایعی با حرکات شوک‌دار مانند کشاورزی و کمباین‌ها

تسمه آجدار

• ترکیبی از خصوصیات تسمه تخت و V شکل
• کاربرد در دستگاه‌های خانگی مانند میکسر و ماشین لباسشویی

تسمه دندانه‌دار یا تایمینگ

• سطح تسمه دارای دندانه‌های منظم است
• برای زمان‌بندی دقیق حرکت اجزای دستگاه به کار می‌رود
• استفاده گسترده در موتورهای احتراق داخلی جهت زمان‌بندی پولی و سوپاپ‌ها

مزایای تسمه تایمینگ

• انتقال دقیق نیرو بدون لغزش
• هزینه نگهداری کمتر نسبت به برخی سیستم‌های انتقال قدرت دیگر
• مناسب برای سیستم‌هایی که نیاز به هم‌زمانی و هماهنگی دقیق حرکت دارند

نکات مهم در طراحی و انتخاب تسمه صنعتی

اهمیت قطر و ابعاد تسمه

یکی از مهم‌ترین پارامترها در طراحی و انتخاب تسمه، قطر و ابعاد آن است. عدم رعایت استانداردها در این بخش می‌تواند باعث:

• خارج شدن تسمه از مسیر
• ایجاد لرزش و سایش غیرعادی
• آسیب به دستگاه و کاهش عمر مفید تجهیزات شود.

دو اصل مهم در انتخاب تسمه

1. رعایت استانداردها در تولید توسط سازنده (مواد اولیه، قطر، ابعاد و کیفیت ساخت)
2. انتخاب دقیق تسمه توسط خریدار متناسب با نوع دستگاه، شرایط کاری و میزان بار

مزایای استفاده از تسمه صنعتی

• مقاومت و دوام مناسب حتی در شرایط هم‌تراز نبودن شفت‌ها
• اقتصادی بودن در فواصل زیاد بین شفت‌ها
• راندمان بالا و انتقال قدرت قابل‌اعتماد
• عدم نیاز به روغن‌کاری مداوم
• امکان کنترل و تنظیم سرعت سیستم
• محافظت بهتر از ماشین‌آلات در برابر بارهای سنگین و رطوبت
• قابلیت استفاده در کاربردهای متنوع با سرعت‌های مختلف
• کاهش و جذب ارتعاشات و ضربه‌ها
• نقش به‌عنوان عایق لرزش و صدا
• عدم نیاز به هم‌ترازی کامل شفت‌ها در بسیاری از موارد

عوامل مؤثر بر عمر و کیفیت تسمه صنعتی

اتصالات و نگهداری در طول سیستم

تمامی اتصالات در مسیر تسمه باید به‌طور منظم بازبینی و سرویس شوند. روغن‌کاری صحیح اجزا (به‌جز خود تسمه) باعث کاهش اصطکاک و فشار روی تسمه می‌شود. باید دقت شود که روغن و گریس مستقیماً روی تسمه نریزد.

روش ذخیره‌سازی، بسته‌بندی و حمل‌ونقل

• تسمه‌ها نباید در معرض نور مستقیم خورشید، حرارت بالا و مواد شیمیایی قرار گیرند.
• نگهداری نادرست می‌تواند سبب خشک شدن، ترک خوردن یا تغییر خواص مکانیکی تسمه شود.

مقدار کشش و تنش در سیستم

هر تسمه با توجه به جنس و ابعاد خود، حداکثر کشش مجاز دارد. اگر کشش بیش از حد باشد:

• تسمه دچار کشیدگی دائمی، پارگی یا سایش شدید می‌شود.
• با انتخاب تسمه مناسب و تنظیم صحیح کشش، می‌توان عمر مفید سیستم را افزایش داد.

تعداد تسمه‌های استفاده شده در سیستم

استفاده از تعداد مناسب تسمه در یک سیستم باعث می‌شود:

• بار بین تسمه‌ها تقسیم شود
• در صورت خرابی یک تسمه، دیگر تسمه‌ها تا حدی عملکرد را حفظ کنند و سیستم فوراً متوقف نشود.

انتخاب دقیق و اصولی پولی

پولی محل قرارگیری و چرخش تسمه است و نقش کلیدی در عملکرد صحیح سیستم دارد.

نکات مهم در انتخاب پولی:

• تناسب ابعاد، قطر و عرض پولی با ابعاد تسمه
• کیفیت سطح شیارها و عدم وجود لبه‌های تیز
• هم‌راستایی مناسب پولی‌ها برای جلوگیری از خروج تسمه از مسیر

وقتی پولی متناسب با تسمه انتخاب شود، چرخش نرم، سایش کمتر و راندمان بالاتر حاصل خواهد شد.

جمع‌بندی: چگونه تسمه مناسب را انتخاب کنیم؟

برای انتخاب و خرید یک تسمه صنعتی مناسب و بادوام باید:

1. نوع کاربری (انتقال قدرت، زمان‌بندی، بسته‌بندی و…) را مشخص کنید.
2. شرایط کاری مانند بار، سرعت، دما، رطوبت و شوک‌های مکانیکی را در نظر بگیرید.
3. با توجه به این شرایط، نوع تسمه (تخت، V شکل، چندشیار، تایمینگ و…) و جنس مناسب را انتخاب کنید.
4. از تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان معتبر و با سابقه خرید کنید تا از رعایت استانداردها و کیفیت مواد مطمئن باشید.

رعایت این نکات باعث می‌شود تسمه انتخابی شما عمر طولانی‌تر، عملکرد مطمئن‌تر و هزینه نگهداری پایین‌تری داشته باشد و از توقف‌های ناگهانی و خرابی دستگاه‌ها جلوگیری شود.