قطعا این را به خوبی می‌دانید که در صنایع گوناگون برای تولید هر محصولی نیاز به یک سری ترکیبات، عناصر و فلزات است. یکی از فلزات بسیار ارزشمند و کاربردی در جهان، فلز قلع است که می‌تواند به اشکال مختلفی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از محصولات یا به عبارتی مشتقات قلع، پودر قلع است که موارد مصرف مختلفی در صنایع دارد و ما تصمیم داریم در این مطلب به صورت اختصاصی درخصوص این محصول صحبت کنیم.
قلع عنصر یا فلزی است که می‌توان برای آن خواص و مزایای زیادی نام برد، و به دلیل همین مزایاست که از آن به وفور در صنعت و برای تولید محصولات استفاده می‌شود. در مواردی برای اینکه بتوان استفاده‌های بیشتری از این فلز داشت، آن را به صورت پودر درآورده و به عنوان نوعی محافظ یا پوشش به کار می‌برند. از مهم‌ترین موارد مصرف پودر قلع می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد.
- پوشش دهنده بسیار خوب فلزات
- اتصال قطعات و لوله‌ها
- صنعت شیشه
- استفاده در صنایع لحیم کاری
- تولید خمیر جهت عملیات سنگ زنی
- استفاده در صنایع شیمیایی و تولید مواد شیمیایی
- ساخت قطعات مختلف خودرویی
- ساخت فلزات هوافضا
- صنایع الکترونیک
- به عنوان نوعی کاتالیزور مورد استفاده قرار می‌گیرد
- صنعت پلاستیک‌سازی
- صنایع نساجی
- استفاده در ساخت انواع اسباب بازی‌ها و ماشین‌های بازی
فلز قلع خواص بی‌نظیری همچون مقاومت در برابر ضربه، خوردگی و زنگ زدگی دارد. از این رو تمامی ویژگی‌ها و خواص آن را در پودر قلع نیز می‌توان مشاهده کرد. به همین دلیل است که از پودر قلع به عنوان نوعی پوشش دهنده استفاده می‌شود. این پودر می‌تواند با خواصی که دارد، فلزات و قطعات مختلف را زمانی که در مجاورت هوا و عوامل مخرب قرار می‌گیرند محافظت کند و مانع از خوردگی یا زنگ زدگی در آن‌ها شود. دلیل اینکه از قلع در صنایع لحیم کاری استفاده می‌شود این است که این محصول نقطه ذوب قابل توجهی دارد و می‌تواند در برابر حرارت و دمای بسیار بالا، مقاومت و استحکام خوبی داشته باشد. با توجه به این توضیحات می‌توان به این قضیه پی برد که قلع و پودر قلع بسیار مهم و کاربردی هستند. علاوه بر پودر قلع ما در صنایع از ورق قلع نیز استفاده می‌کنیم. این ورق‌ها نیز در طی فرایندی مشخص از پودر قلع تهیه می‌شوند. ورق قلع نیز همانند دیگر محصولات کاربردهای مخصوص به خود را دارد.
از جمله مصارفی که می‌توان برای این محصول نام برد عبارتند از: فرایند بسته‌بندی کردن آب نبات، تنباکو و مواردی از این دست. شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که ورق قلع به چه علت در صنایع غذایی که از اهمیت بالایی برخوردار هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ورق‌ها خاصیت ضد نفوذپذیری دارند. در واقع می‌توانند از ورود و نفوذ هوا به داخل محتویات مواد غذایی جلوگیری کنند و در نهایت تاثیر زیادی در سالم ماندن آن‌ها داشته باشند. در بخش‌های بعدی بیشتر درخصوص پودر قلع و نحوه تولید آن‌ها آشنا می‌شویم.
مشخصات و ویژگی‌های پودر قلع
در این بخش به معرفی مشخصات دقیق‌تر پودر قلع و ویژگی‌های آن می‌پردازیم. می‌خواهیم بدانیم این محصول چه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دارد و به چه علت تا این اندازه در صنایع محبوب و ارزشمند است. از جمله ویژگی‌های پودر قلع عبارتند از:
- چگالی این محصول ۷.۲۶۵ گرم بر سانتی متر مکعب است
- دمای جوش ۲۶۰۲ و دمای ذوب۲۳۱.۹۳ درجه سانتی گراد است.
- این محصول را می‌توان در رنگ‌هایی مشابه سفید یا خاکستری در صنعت مشاهده کرد
- در صورت ترکیب و افزودن عناصری همچون آنتیموان و مس به پودر قلع امکان افزایش سختی آن وجود دارد.
پودر قلع با وجود کاربردها و موارد مصرف مختلفی که دارد، دارای معایبی نیز هست که باید در هنگام استفاده از آن دقت زیادی داشت و نکات ایمنی را نیز رعایت کرد.
اثرات مخرب پودر قلع روی انسان و محیط زیست
فلز قلع و مشتقات تولید شده از آن، همگی به نوعی دارای ترکیبات مضر و سمی هستند. جالب است بدانید که به دلیل همین ویژگی‌ها و ترکیبات، این محصولات بهترین گزینه برای صنایع کشاورزی هستند. در واقع در صنعت کشاورزی یا صنایع پلاستیک و رنگ، این محصولات نقش نوعی آفت کش را ایفا می‌کنند. در صورتی که پودر قلع در معرض هوا قرار گیرد و یا ترکیبات آن در فضا منتشر شود می‌تواند مشکلاتی را برای انسان‌ها و همچنین محیط زیست ایجاد کند.
به دلیل همین مسائل، مجموعه‌های تولیدی و نظارتی استانداردها و قوانینی را در استفاده از قلع، پودر قلع و مشتقات آن‌ها در نظر گرفته‌اند تا خطرات استفاده از این محصولات را به حداقل برسانند. از تاثیرات مخرب و زیان باری که این محصولات می‌توانند بر روی بدن انسان و یا طبیعت بگذارند عبارتند از:
- حالت تهوع
- اسهال
- دل پیچه و دل درد
- ایجاد اختلال و مشکل در ادرار
- مشکلات تنفسی
- سرگیجه
- عرق کردن بیش از حد معمول
- سردردهای مزمن
- بیماری‌های روحی و افسردگی
- آسیب رسیدن به کبد
- خشونت
- مسمومیت
- کسالت
- آسیب‌های کروموزومی
- انواع آسیب مغزی همچون فراموشی‌های بلند مدت، ایجاد اختلال در خواب
- مشکل در عملکرد درست سیستم ایمنی بدن
- کاهش سطح گلبول‌های قرمز
- سوزش‌های شدید در نواحی مختلف پوستی و همچنین چشم‌ها
از تاثیرات مخرب پودر قلع و دیگر ترکیبات آن بر روی طبیعت و محیط زیست نیز نمی‌توان چشم پوشی کرد. این محصولات در صورتی که از نوع آلی باشند می‌توانند برای مدت زمان بسیار زیادی در محیط زیست باقی مانده و از بین نروند. پایداری بیش از حد و تجزیه ناپذیری این ترکیبات می‌تواند به مرور زمان محیط زیست را دچار آلودگی کند. بسیاری از موجودات و عناصری که برای در سلامت طبیعت نقش دارند می‌توانند در اثر مجاورت با ترکیبات آلی قلع دچار نابودی شوند.
خاصیت سمی بودن پودر قلع به تنهایی می‌تواند منجر به نابودی فیتوپلانکتون‌ها شده و سلامت چرخه اکوسیستم طبیعت را مختل کند. با آگاهی از اثرات مخرب قلع و پودر قلع می‌توان به راحتی پی برد که استفاده از این محصولات نیازمند مجهز شدن به تجهیزات ایمنی است. در بخش بعدی درخصوص چگونگی استفاده از این محصولات برای کاهش اثرات زیان بار آن‌ها صحبت می‌کنیم.
نکات ایمنی در هنگام کار با پودر قلع
تولیدکنندگان، صنعتگران و تمامی کسانی که به نوعی با قلع و پودر قلع کار می‌کنند، جزء افرادی هستند که بیش از دیگران در معرض خطرات این محصولات قرار می‌گیرند. با توجه به توضیحات بخش قبلی حتما به خوبی متوجه شده‌اید که در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی، این ترکیبات تا چه اندازه می‌توانند سلامت شما را به خطر بیاندازند. خب بیایید ببینیم در صورتی که در تماس با این پودر قرار گرفتیم برای کاهش خطرات آن باید چه اقداماتی را انجام دهیم.
- در شرایطی که از عینک‌های مخصوص استفاده نکردید و این پودر با چشمان شما تماس پیدا کرد، در اولین گام می‌بایست به سرعت چشمان خود را با آب کافی کاملا شستشو دهید. این کار را به همراه پلک زدن مداوم انجام دهید. با پلک زدن کمک می‌کنید تا ذرات پودر قلع که درون چشم قرار دارند، به خوبی از چشم خارج شوند. سعی کنید تا حد امکان از آب ولرم استفاده کنید و در صورتی که وضعیت بهتر نشد حتما با یک متخصص چشم مشورت کنید.
- در صورتی که این پودر با بدن شما در تماس قرار گرفت، زمان زیادی طول نمی‌کشد که بدن و پوست شما دچار سوزش شود، بنابراین بهتر است در سریع‌ترین زمان به کمک مقدار کافی آب ولرم و یک شوینده مناسب همچون صابون تمامی نواحی پوست را که در معرض این پودر قرار گرفته‌اند به خوبی شستشو دهید. اگر علائم سوزش یا حتی خارش روی پوست شما کاهش نیافت، سعی کنید با یک پزشک در این زمینه ارتباط برقرار کرده و با مشورت گرفتن مشکل را حل کنید.
- در حین کار با پودر قلع این امکان وجود دارد که مقداری از آن را استنشاق کنید. اولین کاری که در این شرایط باید انجام دهید خروج از محل آلوده است. با خارج شدن از این محل می‌توانید کمی هوای تازه بخورید و از استنشاق بیشتر آلودگی جلوگیری کنید. اگر بیش از حد معمول از این پودر استنشاق کرده باشید و در شرایطی وخیمی هستید می‌توانید به کمک دستگاه اکسیژن، کمی وضعیت خود را بهبود ببخشید تا بتوانید به پزشک مراجعه کنید.
- بلعیدن پودر قلع بسیار کم گزارش شده است. اما در صورت بروز این اتفاق که می‌تواند بسیار خطرناک هم باشد می‌بایست دهان خود را به خوبی شستشو داده و همچنین به مقدار بسیار زیاد آب بنوشید.
نکات ایمنی برای کار با پودر قلع
- حتما سعی کنید قبل از شروع کار، به تجهیزات ایمنی مجهز شوید. عینک مخصوص، لباس‌های ایمنی و محیط کار مناسب
- برای اینکه بتوانید از حریق، آتش سوزی و عوامل این چنینی تا حد امکان پیشگیری کنید، حتما پودر قلع را در انبارهای مخصوص نگهداری کنید. این محصولات می‌بایست درون محفظه‌هایی قرار گیرند که هیچ گونه ارتباط و واکنشی با بیرون نداشته باشند. همچنین محیط نگهداری پودر قلع می‌بایست کاملا خنک و خشک باشد.
- در شرایطی که استفاده از قلع یا پودر قلع باعث ایجاد آتش سوزی شد. به این نکته کلیدی توجه داشته باشید که به هیچ عنوان برای مهار کردن این آتش از آب استفاده نکنید. بلکه سعی کنید تا حد امکان از پودرهای خاموش کننده شیمیایی استفاده کنید.
- در مکان‌هایی که پودر قلع را نگهداری می‌کنید به هیچ عنوان از دخانیات همچون سیگار استفاده نکنید. دود و اثرات این دخانیات می‌توانند واکنشی خطرناک با قلع داده و خسارات جبران ناپذیری را به بار آورند.
