زغال‌سنگ داخلی در بن‌بست؛ واردات میلیارد دلاری در سایه بی‌برنامگی و کم‌توجهی به تولید داخل
۷ ساعت پیش
۳ دقیقه مطالعه
به گزارش ماین‌نیوز، معادن زغال‌سنگ ایران که به‌عنوان یکی از ارکان حیاتی تأمین انرژی و مواد اولیه صنایع فولاد شناخته می‌شوند، سال‌هاست با مجموعه‌ای از مشکلات مالی، مدیریتی و ساختاری مواجه‌اند؛ مشکلاتی که نه‌تنها تولید داخلی را تضعیف کرده بلکه کشور را به واردات پرهزینه و سنگین وابسته کرده است.
کمبود سرمایه در گردش برای خرید تجهیزات، تأخیر در پرداخت مطالبات تولیدکنندگان، فرسودگی ماشین‌آلات و محدودیت در تأمین مواد اولیه از جمله عواملی هستند که موجب کاهش بهره‌وری معادن زغال‌سنگ در سال‌های اخیر شده‌اند. این شرایط در کنار نبود برنامه‌ریزی راهبردی از سوی وزارت صمت و نهادهای تصمیم‌گیر، عملاً باعث شده تا سهم تولید داخلی در زنجیره تأمین زغال‌سنگ کشور کاهش یابد و واردات جایگزین آن شود؛ وارداتی که نه‌تنها فشار ارزی سنگینی بر اقتصاد تحمیل می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی و سرمایه‌گذاری را نیز از بین می‌برد.
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران، با انتقاد از نبود برنامه منسجم در توسعه معادن گفت:
«برای واردات تجهیزات معدنی چند صد هزار دلاری باید ماه‌ها در صف تخصیص ارز بمانیم، اما در مقابل، سالانه صدها میلیون دلار زغال‌سنگ خارجی وارد کشور می‌شود. در برخی سال‌ها، ارزش این واردات حتی به ۸۰۰ میلیون دلار نیز رسیده است.»
او همچنین تأکید کرد که پرداخت به‌موقع مطالبات معادن می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز وارداتی کشور را از طریق ظرفیت‌های داخلی تأمین کند. صمدی افزود:
«برخی معادن هنوز مطالبات تیرماه خود از فروش زغال به ذوب‌آهن را دریافت نکرده‌اند. این تأخیرها منجر به مشکلات جدی در پرداخت حقوق کارگران، تأمین قطعات و تداوم تولید شده است.»
وی اختلاف چشمگیر قیمت زغال داخلی و خارجی را نیز نشانه‌ای از عدم حمایت واقعی از تولید داخل دانست:
«سال گذشته هر تن زغال داخلی حدود ۷.۵ میلیون تومان قیمت داشت، در حالی‌که زغال وارداتی با سه برابر قیمت، یعنی ۲۱ میلیون تومان خریداری شد. این یعنی دولت عملاً به جای حمایت از تولیدکننده داخلی، از واردکننده حمایت کرده است.»
امیر توکلی‌رودی، نماینده مردم خواف و رشتخوار در مجلس شورای اسلامی، نیز با اشاره به ظرفیت‌های بالای معادن زغال‌سنگ در طبس، شمال کشور و مناطق شرقی گفت:
«در حالی که ایران از ذخایر غنی زغال‌سنگ برخوردار است، برخی جریان‌های اقتصادی اصرار دارند نیاز کشور را از استرالیا، برزیل و کشورهای دیگر وارد کنند. این رفتار نه‌تنها به زیان اقتصاد ملی است، بلکه اشتغال و توسعه مناطق معدنی را نیز نابود می‌کند.»
او همچنین هشدار داد که عدم پرداخت به موقع مطالبات و سیاست‌های نادرست مالی در این بخش، پیامدهای انسانی و اجتماعی سنگینی داشته است:
«سال‌هاست واردات زغال‌سنگ به‌صورت نقدی و با ارز انجام می‌شود، اما زمانی که نوبت به پرداخت مطالبات معادن داخلی می‌رسد، تأخیرها و بدهی‌ها ادامه دارد. این بی‌توجهی‌ها در برخی موارد منجر به حوادث تلخ و تلفات انسانی شده است؛ به‌گونه‌ای که در یکی از معادن بیش از ۵۰ نفر از کارگران جان خود را از دست دادند.»
کارشناسان اقتصادی معتقدند تداوم این وضعیت، چرخه‌ای معیوب را در صنعت زغال‌سنگ کشور ایجاد کرده است؛ چرخه‌ای که از یک‌سو تولید داخلی را محدود و از سوی دیگر وابستگی به واردات پرهزینه را افزایش می‌دهد. این موضوع فشار مضاعفی بر ذخایر ارزی، صنایع فولاد و اقتصاد ملی وارد کرده و هزینه تمام‌شده تولید داخلی را بالا می‌برد.
در مقابل، راهکارهای روشنی نیز از سوی کارشناسان ارائه شده است. پرداخت منظم مطالبات معادن، تسهیل واردات ماشین‌آلات و تجهیزات نو، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های استخراج و فرآوری، و تدوین سیاست‌های حمایتی شفاف می‌تواند ظرف چند سال، معادن زغال‌سنگ ایران را از وضعیت بحرانی فعلی خارج کند.
در صورت اجرای این اصلاحات، کشور می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز خود به زغال‌سنگ را از ظرفیت‌های داخلی تأمین کند، وابستگی به واردات را کاهش دهد، و در نتیجه، اشتغال، بهره‌وری و امنیت انرژی را به شکل پایدار تقویت کند.